Płodność kobiety zależy od wielu czynników, a niektóre problemy hormonalne czy choroby mogą istotnie ją zaburzać. Endometrioza oraz zespół policystycznych jajników (PCOS) to jedne z najczęstszych schorzeń, które mogą utrudniać zajście w ciążę. W tym artykule przyjrzymy się, w jaki sposób te choroby wpływają na organizm kobiety oraz jakie są dostępne metody diagnostyki i leczenia, które mogą pomóc w przywróceniu równowagi zdrowotnej.
Czym jest endometrioza?
Endometrioza to przewlekłe schorzenie, w którym tkanka podobna do wyściełającej macicę (endometrium) zaczyna rosnąć poza nią – najczęściej w okolicy jajników, jajowodów czy otrzewnej miednicy mniejszej. Przyczyny endometriozy nie są w pełni znane, ale uważa się, że choroba może być wynikiem czynników genetycznych, zaburzeń układu odpornościowego czy cofania się krwi menstruacyjnej przez jajowody (tzw. teoria wstecznej menstruacji). Tkanka ta, podobnie jak endometrium, reaguje na zmiany hormonalne podczas cyklu menstruacyjnego, co powoduje miejscowe stany zapalne, ból i tworzenie zmian (zrostów).
Wpływ na płodność
- Endometrioza może prowadzić do uszkodzenia struktur jajowodów i jajników.
- Zrosty i torbiele (tzw. endometrioma) mogą zakłócać proces owulacji oraz transport komórki jajowej do jajowodu.
- Stany zapalne związane z endometriozą mogą negatywnie wpływać na jakość komórek jajowych oraz implantację zarodka w macicy
- Choroba oddziałuje istotnie na ogólną jakość życia, a dolegliwości bólowe mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie, wpływając na stan emocjonalny i libido.
Szacuje się, że nawet 30-50% kobiet z endometriozą może zmagać się z problemami z zajściem w ciążę.
Czym jest PCOS?
Zespół policystycznych jajników (PCOS) to zaburzenie hormonalne, charakteryzujące się nadmiarem androgenów (męskich hormonów) oraz nieprawidłowym dojrzewaniem pęcherzyków jajnikowych i charakterystycznym wyglądem jajników w obrazowaniu ultrasonograficznym. Częste są znacznie wydłużone, nieregularne cykle, cykle bezowulacyjne oraz występowanie w obrazie jajników wielu drobnych torbieli, które utrudniają prawidłowe jajeczkowanie. Pacjentki mogą doświadczać również dodatkowych objawów tj. hirsutyzm, zmiany trądzikowe, problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała, insulinooporność.
Wpływ na płodność
- PCOS często powoduje brak owulacji (cykle bezowulacyjne), co utrudnia zajście w ciążę.
- Zaburzenia hormonalne mogą prowadzić do nieregularnych cykli menstruacyjnych lub ich braku.
- Nadmiar androgenów może wpływać na jakość komórek jajowych.
PCOS dotyka około 8-13% kobiet w wieku rozrodczym i jest jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności o podłożu hormonalnym. Badania sugerują, że częstość występowania PCOS może się różnić w zależności od populacji, na przykład jest wyższa wśród kobiet pochodzenia południowoazjatyckiego, co może wynikać zarówno z czynników genetycznych, jak i środowiskowych.
Diagnostyka endometriozy i PCOS
Diagnoza endometriozy i PCOS wymaga kompleksowego podejścia, a wczesne przeprowadzenie badań ma kluczowe znaczenie dla poprawy rokowań i skuteczności leczenia. Podstawowe metody diagnostyczne to:
- Wywiad medyczny: Zwraca się uwagę na objawy takie jak ból miednicy, nieregularne cykle czy problemy z zajściem w ciążę.
- Badania obrazowe: USG transwaginalne pomaga w wykryciu torbieli endometrialnych oraz charakterystycznych cech PCOS, takich jak powiększone jajniki z licznymi pęcherzykami. W niektórych przypadkach, u pacjentek z podejrzeniem endometriozy można rozważyć dodatkowe badanie NMR.
- Badania hormonalne: Pomagają ocenić poziomy androgenów, insuliny oraz hormonów regulujących cykl menstruacyjny. Markerem często branym pod uwagę w diagnozowaniu PCOS jest AMH. Wysoki poziom hormonu antymullerowskiego może świadczyć o tym zaburzeniu. Istnieją próby diagnozowania molekularnego endometriozy jednak jakość dostępnych testów nie pozwala jeszcze na ich jednoznaczną rekomendację.
Leczenie
Leczenie obu schorzeń zależy od ich nasilenia oraz planów dotyczących macierzyństwa.
Przy staraniach o ciążę może mieć zastosowanie następujące postępowanie:
Endometrioza:
Na ogół rozpoczyna się od stymulacji owulacji w zależności od indywidualnych wskazań, wieku, rezerwy jajnikowej oraz cierpliwości i możliwości ekonomicznych. Ze względu na obecną sytuację w Polsce (bezpłatność zabiegów in vitro) dość szybko warto skorzystać z procedury zapłodnienia pozaustrojowego jako metody o najwyższej skuteczności.
PCOS:
Farmakologiczne starania o ciążę wydają się w wielu przypadkach optymalnym leczeniem. W tym przypadku można zaproponować nawet 6 cykli stymulacji, jeżeli poprzednio ich nie było. W dalszym postępowaniu należy rozważyć zapłodnienie pozaustrojowe.
Zarówno endometrioza jak i PCOS nie są same z siebie wskazaniem do inseminacji. By ustalić, czy jest to uzasadniona metoda, należy wykonać dodatkowe badania.
Endometrioza:
- Farmakoterapia: Leki hormonalne (np. gestageny, analogi GnRH) mogą zmniejszać objawy i zahamować postęp choroby.
- Chirurgia: W określonych przypadkach, gdy nie planujemy już potomstwa a leczenie farmakologiczne nie przynosi ulgi w dolegliwościach bólowych może być wskazane usunięcie ognisk endometriozy i zrostów. Zabieg powinna poprzedzać szczegółowa analiza korzyści i ryzyk, powikłaniem może być bowiem obniżenie rezerwy jajnikowej.
PCOS:
- Zmiana stylu życia: Dieta i regularna aktywność fizyczna mogą poprawić wrażliwość na insulinę i regulować cykle menstruacyjne. W przypadku PCOS, styl życia często odgrywa bardzo dużą rolę.
- Leki: Stosuje się metforminę (poprawiającą metabolizm glukozy) oraz leki stymulujące owulację (np. cytrynian klomifenu). W okresach, gdy kobieta nie stara się o dziecko rekomenduje się stosowanie antykoncepcji hormonalnej, która istotnie poprawia jakość życia i eliminuje większość objawów.
Podsumowanie
Endometrioza i PCOS znacząco wpływają na płodność, ale dzięki odpowiedniej diagnostyce i leczeniu wiele kobiet osiąga sukces w postaci upragnionej ciąży. U pacjentek z endometriozą rozwiązaniem może być stosowanie odpowiednich leków, zabiegi operacyjne lub zapłodnienie in vitro (IVF), które umożliwiają zajście w ciążę. Natomiast w przypadku PCOS wprowadzenie zmiany stylu życia oraz leczenie farmakologiczne, np. z użyciem cytrynianu klomifenu, przynosi bardzo dobre rezultaty u wielu kobiet. Kluczowe jest skonsultowanie się z doświadczonym lekarzem i wybór terapii dostosowanej do indywidualnych potrzeb.
W klinice ARTVIMED pacjentkom zapewniona jest kompleksowa opieka – od diagnozy po zaawansowane metody wspomaganego rozrodu. Nie zwlekaj, zaufaj specjalistom i podejmij krok w stronę realizacji swoich marzeń o macierzyństwie.