Materiał opracowany przez ekspertów Fundacji Polska Liga Walki z Rakiem
Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem u kobiet w Polsce oraz na świecie. Szacuje się, że jedna na osiem kobiet zachoruje na raka piersi w ciągu swojego życia. Średni wiek zachorowania wynosi 62 lat, jednak aż 20% spośród wszystkich rozpoznań dotyczy kobiet do 50. roku życia. Co więcej każdego roku rośnie liczba nowo rozpoznanych nowotworów piersi w każdej grupie wiekowej. Lekarze często apelują o regularne wykonywanie przesiewowych badań mammograficznych. Są one zalecane co 2 lata w grupie kobiet pomiędzy 50. a 69. rokiem życia, u których ryzyko rozwoju choroby jest największe. Wczesne rozpoznanie raka oraz odpowiednie leczenie znacznie poprawiają rokowania, prowadząc do wyleczenia u znacznej większości chorych. To szansa na życie.
Co zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi?
Płeć żeńska to najważniejszy czynnik ryzyka zachorowania na raka piersi. Co ważne mężczyźni również chorują na nowotwór piersi. Zdarza się to jednak zdecydowanie, bo nawet 100 razy rzadziej. Zachorowanie u mężczyzny może świadczyć o dziedziczonych predyspozycjach i każdorazowo wymaga konsultacji ze specjalistą genetykiem. Generalnie nowotwory uwarunkowane genetycznie, czyli dziedzicznie, zdarzają się rzadko i stanowią około 2,5-10% spośród wszystkich zachorowań na raka piersi u kobiet. Nosicielki mutacji w genach zwiększających ryzyko zachorowania na raka piersi i jajnika (BRCA 1/2, Breast Cancer Gene) to mniej niż 1%populacji osób zdrowych.
Wpływ hormonów na rozwój raka piersi
Wczesna pierwsza miesiączka oraz późna menopauza, czyli ostatnia miesiączka w życiu kobiety, zwiększają ryzyko zachorowania na raka piersi. Jest to związane z dłuższą ekspozycją na hormony płciowe.
Brak potomstwa lub późne urodzenie pierwszego dziecka (po 35. roku życia) również zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju raka piersi. W Europie oraz w Polsce opóźnia się wiek, w którym kobiety zostają matkami, co z perspektywy narażenia na chorobę nowotworową nie jest pozytywnym zjawiskiem. Przyjmuje się, że w czasie ciąży oraz karmienia komórki nabłonka przewodów wyprowadzających w piersi ulegają dojrzewaniu, co zmniejsza ryzyko nowotworzenia w gruczole piersiowym.
Warto wiedzieć, że badania wykazują brak wpływu doustnej antykoncepcji na rozwój nowotworów piersi niezależnie od czasu jej stosowania oraz przyjmowanych preparatów. Takie wnioski płyną m.in. z metaanalizy 54 badań, w których wzięło udział 100 239 zdrowych kobiet oraz 53 297 kobiet z rozpoznaniem raka piersi U kobiet stosujących antykoncepcję lub u tych, które niedawno zakończyły jej przyjmowanie ryzyko zachorowania na raka piersi było nieznacznie podwyższone i malało z każdym rokiem od zaprzestania terapii [Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer. Breast cancer and hormonal contraceptives: collaborative reanalysis of individual data on 53 297 women with breast cancer and 100 239 women without breast cancer from 54 epidemiological studies. Lancet. 1996 Jun 22;347(9017):1713-27. doi: 10.1016/s0140-6736(96)90806-5. PMID: 8656904].
Kobiety, które w czasie menopauzy, stosują hormonalną terapię zastępczą cieszą się lepszą jakością życia, jednak powinny być świadome, że przyjmowanie preparatów hormonalnych powyżej 5 lat wypływa na zwiększone ryzyko zachorowania raka piersi. Dotyczy to szczególnie preparatów estrogenowo-progesteronowych.
Styl życia
Szacuje się, że nawet 1/3 nowotworów rozpoznawanych po menopauzie jest związana z otyłością, dlatego tak ważne jest utrzymanie odpowiedniej masy ciała, chociażby poprzez stosowanie odpowiedniej diety oraz regularnej aktywności fizycznej. Głównym źródłem hormonów płciowych po menopauzie jest właśnie tkanka tłuszczowa, gdzie androgeny ulegają przemianie do estrogenów. Przedłużona stymulacja estrogenami endogennymi, czyli produkowanymi w organizmie kobiety lub egzogennymi, przyjmowanymi z zewnątrz, naraża ją m.in. na rozwój nowotworów piersi.
Czy możemy uchronić się przed nowotworem?
Istnieje szereg tzw. niemodyfikowalnych czynników zwiększających ryzyko zachorowania na raka piersi (płeć, wiek pierwszej oraz ostatniej miesiączki, uwarunkowania genetyczne), na które nie mamy wpływu. Utrzymanie odpowiedniej masy ciała, ograniczenie spożywania wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz unikanie alkoholu pomagają jednak ograniczać prawdopodobieństwo wystąpienia choroby. Posiadanie potomstwa w młodszym wieku oraz karmienie piersią ponad 12 miesięcy również działają ochronnie. Ciągły wzrost nowo rozpoznanych raków piersi jest związany przede wszystkim ze zmianą stylu życia kobiet, późnym posiadaniem potomstwa, niezdrową dietą oraz siedzącym trybem życia. Stąd wszystkie działania prozdrowotne zmniejszają ryzyko kłopotów zdrowotnych. Nie tylko zachorowania na nowotwór piersi, ale także na np. choroby układu krążenia.
Złote zasady profilaktyki raka piersi:
- Badaj się regularnie:
- wykonuj mammografię co 2 lata (50-69 rok życia)
- badaj piersi regularnie u lekarza (20-49 rok życia)
- Regularnie uprawiaj sport i bądź aktywna fizycznie
- Utrzymuj prawidłową masę ciała (BMI 18,5-25)
- Unikaj alkoholu
- Stosuj zdrową oraz dobrze zbalansowaną dietę
- Rozważ posiadanie dzieci przez 35 rokiem życia
- Karm piersią ponad 12 miesięcy
- Nie stosuj hormonalnej terapii zastępczej powyżej 5 lat